Charakterystyka
Rwa kulszowa zaliczana jest do bóli o typie korzeniowym, które występują jeżeli doszło do uciśnięcia lub podrażniania korzeni nerwowych wraz z ich pochewkami. Charakter bólu jest ostry, a jego czas trwania długi jednak z biegiem czasu ból ma coraz mniejsze natężenie. Dla tego rodzaju objawu bólowego cechą charakterystyczną jest promieniowanie wzdłuż nerwu, który został uciśnięty w zależności od poziomu, na którym doszło do przepukliny.
Zróżnicowanie
Wyróżniamy dwa typy rwy kulszowej. Typ 1 tj. „prawdziwa” rwa kulszowa oraz typ 2 tj. „rzekoma” rwa kulszowa.
Głównymi objawami prawdziwej rwy kulszowej jest ból w dolnej części kręgosłupa, często promieniujący do uda lub pośladka jednak rzadko promieniuje on poniżej kolana. Objawy spowodowane są uciskiem na korzeń nerwowy L1-L3 sąsiadującymi ze sobą kręgami lub przez kompresję krążka międzykręgowego i kręgu. Dodatkowo dolegliwości mogą wywoływać infekcje, cukrzyca, uszkodzenia korzeni nerwowych (np. powypadkowo) oraz guzy. W świetle obecnych badań zakładamy, że prawdziwa rwa kulszowa występuje jedynie u 5-10% pacjentów skarżących się na ból w odcinku lędźwiowym.
Głównymi objawami „rzekomej” rwy kulszowej jest ból w rejonie uda i pośladka, promieniujący poniżej kolana. Objawy spowodowane są głównie zaburzeniami napięcia struktur mięśniowo-powięziowych oraz obkurczeniem tkanki łącznej związanej z nerwem i tym samym może dojść do „uwięźnięcia nerwu kulszowego”.
Czynniki ryzyka
– długotrwałe siedzenie na niewygodnym fotelu (długie trasy samochodem);
-twarde elementy w kieszeniach wywołujące bezpośredni ucisk, skrócenie mięśnia biodrowo-lędźwiowego;
-przerost mięśnia gruszkowego, rotatorów stawu biodrowego oraz grupy kulszowo – goleniowe np. w wyniku monotonnej powtarzającej się siłowej aktywności ruchowej (praca, trening siłowy);
-ciąża, infekcje, cukrzyca, blizny, zwężenia przestrzeni międzykręgowych, nadużywanie alkoholu, procesy degeneracyjne dysku, stwardnienia tkanek sąsiadujących z nerwem lub bezpośrednie uszkodzenie nerwu.
Diagnostyka rwy kulszowej
Testy, które wykonujemy przy podejrzeniu rwy kulszowej to:
– test unoszenia wyprostowanej kończyny dolnej (SLR) w pozycji leżącej lub siedzącej;
– test cięciwy łuku jako modyfikacja dla testu SLR;
– test dla mięśnia gruszkowatego;
Leczenie
Proces terapii rwy kulszowej w większości przypadków może być prowadzony nieinwazyjnie. W leczeniu dolegliwości bólowych kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego głównie stosuje się metody takie jak:
-farmakoterapia np. ogólnie dostępne środki przeciwbólowe (NLPZ);
-kinezyterapia pod okiem fizjoterapeuty;
-fizykoterapia;
-terapia manualna.
W fizykoterapii wykorzystujemy między innymi naświetlania lampą sollux, laseroterapie, ultradźwięki, elektroterapie (galwanizacja, prądy diadynamiczne, interferencyjne, Traberta).
Z zabiegów manualnych wymienić można między innymi masaż, techniki rozluźniania mięśniowo-powięziowego (bierne oraz aktywne), manipulacje oraz terapię punktów spustowych.
Wymienione techniki wykazują największą skuteczność w leczeniu dolegliwości bólowych, jeżeli łączymy je podczas sesji terapeutycznej.
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne jest stosowane gdy dotychczas stosowane leczenie nie przynosi rezultatu, a stan zdrowia chorego ulega pogorszeniu. Celem zabiegów chirurgicznych jest przede wszystkim dekompresja korzeni nerwowych, lub usunięcie nadmiernie uszkodzonych elementów kręgosłupa (na przykład krążków międzykręgowych) i poprawa stabilności kręgosłupa.
Zapobieganie
W prewencji wystąpienia rwy kulszowej lub w ramach aktywności po jej wystąpieniu bardzo ważne jest regularne zażywanie aktywności fizycznej. Może być to dowolna aktywność fizyczna od siłowni przez chodzenie po uczęszczanie na zajęcia zdrowego kręgosłupa lub jogi. Ważne jest, by miała ona miejsce regularnie. Pomoże to zredukować stres, który również odgrywa rolę przy tworzeniu się rwy kulszowej. Ponadto zapewni optymalne natlenienie ciała oraz poprawi krążenie. Trzeba również pamiętać o kontrolowaniu masy ciała, odpowiedniej ilości snu, spożywaniu owoców i warzyw bogatych w witaminy, antyoksydanty i przeciwutleniacze, które pomogą w walce ze stanem zapalnym.
Autor artykułu:
Mgr Krzysztof Wójtowicz
Fizjoterapeuta
Źródła:
Baker B.A, Reisky P. Bóle i choroby kręgosłupa. Wydawnictwo Amber, Warszawa 2001.
Koes B.W, Tulder M, Peul W.C. Diagnosis and treatment of sciatica. BMJ 2007; 334(7607).
Luchau T. Zaawansowane techniki mięśniowo-powięziowe Tom I. Edra Urban & Partner Wrocław 2016.
Schleip R, Findley T.W, Chaitow L, Huijing P.A. Powięź. Badanie profilaktyka i terapia dysfunkcji sieci powięziowej. Edra Urban & Partner, Wrocław 2014.
Schünke M, Schulte E, Schumacher U. Prometeusz, Atlas anatomii człowieka Tom I. Wydawnictwo MedPharm, Wrocław 2014.
Straburzyński G, Straburzyńska-Lupa A. Fizjoterapia z elementami klinicznymi. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
Tanner J. Bóle pleców. Wyd. Laurum, Warszawa 2012.